ASİTLER VE BAZLAR

Asitler: Suda çözündüğünde H⁺ iyonu oluşturan maddelere asit denir.

Asitlerin Genel Özellikleri

v  Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirir.

v  Tatları ekşidir (Limon gibi).

v  Metaller ile tepkimeye girerek (H₂) hidrojen gazının açığa çıkarır. Bu nedenle metal kaplarda saklanmaz.

v  Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

v  Tahrip edici özelliğe sahiptir. ( Mermeri aşındırır, kumaşı deler, deriyi yakar )

v  Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.

v  pH değerleri 7 den küçüktür.

v  Sulu çözeltilerinde H⁺ iyonu oluşturur.

Önemli Asitler;

HCl ---------------------> H⁺ + Cl^-       
Hidroklorik asit

HNO₃ -------------------> H⁺ + NO₃^-
Nitrik asit

H₂SO₄ -------------------> 2 H⁺ + SO₄^-2 

Sülfürik asit

Bazı Özel Asitler;

Asit	Sistematik Adı	Piyasa adı	Kullanım Alanı
HCl	Hidroklorik asit	Tuz ruhu	Temizlik ürünlerinde kullanılır.
HNO3	Nitrik asit	Kezzap	Dinamit yapımında ve gübre üretiminde kullanılır.
H2SO4	Sülfürik asit	Zaç yağı	Gübre ve boya sanayinde, patlayıcı yapımında kullanılır.
H3PO4	Fosforik asit	Fosfat asidi	Gübre üretimi, ilaç ve gıda sanayinde kullanılır.

Günlük yaşamda sıkça kullandığımız asit örnekler

Sirkede ---------------------------------- Asetik asit
Limonda -------------------------------- Sitrik asit
Elmada ---------------------------------- Malik asit
Çilekte ----------------------------------- Folik asit
Üzümde --------------------------------- Tartarik asit
Süt, yoğurt ------------------------------ Laktik asit
Turşu, ketçap, meyve suyu------------Benzoik asit (Koruyucu madde)
Reçel, marmelat-------------------------Sorbik asit (Koruyucu madde)
Gazoz ----------------------------------- Karbonik asit
Kolalı içecekler--------------------------Fosforik asit
Karınca ----------------------------------Formik asit

Bazlar: Suda çözündüğünde OH^- iyonu veren maddelere baz denir.

Bazların Genel Özellikleri;

v  Tatları acıdır. (Sabun gibi)

v  Ele kayganlık hissi verir.

v  Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

v  Kırmızı turnusol kâğıdını maviye çevirir.

v  Sulu çözeltilerin de OH^- iyonu oluşturur.

v  Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.

v  pH değerleri 7 den büyüktür.

v  Metallere etki etmez ancak amfoter metallerle (Zn, Al) kuvvetli asitler etki eder.

v  Cam ve porseleni aşındırır.

Önemli Bazlar;

NaOH ------------------------------> Na⁺ + OH^-
Sodyum hidroksit

KOH -------------------------------> K⁺ + OH^-
Potasyum hidroksit

Mg(OH)₂ ------------------------->Mg⁺² + 2OH^-
Magnezyum hidroksit

Ca(OH)₂ -------------------------->Ca⁺² + 2OH^-
Kalsiyum hidroksit

NH₃ + H₂O ------------------------> NH₄⁺ + OH^-
Amonyak

Bazı Özel Bazlar;

Baz	Sistematik Adı	Piyasa adı	Kullanım Alanı
NaOH	Sodyum hidroksit	Sud kostik	Sabun, kâğıt, boya, deterjan, yapay ipek yapımında kullanılır.
KOH	Potasyum hidroksit	Potas kostik	Sabun, pil, gübre yapımında kullanılır.
Ca(OH)2	Kalsiyum hidroksit	Sönmüş kireç	Kireç ve çimento yapımında kullanılır.
NH3	Amonyak	Amonyak	Gübre üretimi, temizlik maddeleri, çamaşır suyu yapımında kullanılır.

pH Metre Kavramı 

     Bir çözeltinin asit yada baz olma derecesi pH derecesi ile ölçülür. pH cetveli 0-14 arasında değişmektedir. 0-7 arası asit, 7-14 arası baz özelliktedir. 7 ise nötrdür.
pH değeri 3 den küçük olanlar kuvvetli asit, pH değeri 12 den büyük olanlar kuvvetli bazdır.

Bazı maddeleri pH değerleri

Hidroklorik asit----------- 0
Sülfürik asit ---------------0.3
Mide asidi ------------------1
Nitrik asit------------------ 1
Gazlı içecek ----------------2.4
Kola -------------------------2.5
Limon -----------------------2.3
Sirke ------------------------2.9
Portakal suyu --------------3.5
Domates suyu --------------4.2
Asit yağmuru ---------------5.6
Kahve -----------------------5.0
Çay --------------------------5.5
İdrar ------------------------6.0
Süt --------------------------6.5
Saf Su ----------------------7
Tükürük --------------------7.2
Kan -------------------------7.4
Göz yaşı --------------------7.4
Safra sıvısı -----------------7-8
Deniz suyu -----------------8.0
El sabunu ------------------10.5
Amonyak ------------------11.5
Kalsiyum hidroksit --------12.4
Çamaşır suyu --------------12.5
Sodyum hidroksit ---------13.5

Ayıraç (Belirteç, indikatör)

Ayıraç bir maddeyi başka maddeden ayırt etmemizi sağlayan maddelere ayıraç denir.

Asit ve  Bazlarda Kullanılan Bazı Ayıraçlar

Turnusol Kağıdı
Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi renk alır.

Fenolftalein çözeltisi
Asitlerde renksiz, bazlarda pembe (Kırmızı) renk alır.

Metil Oranj çözeltisi
Asitlerde kırmızı, bazlarda sarı renk alır.

Mor Lahana Suyu
Asitlerde kırmızı, bazlarda mavi renk alır.

Asit ve Bazların Tahribatları;

v  Asitler ve bazlar tahriş edici (aşındırıcı) özelliğe sahiptir.

v  Asit ve bazları kullanırken, taşırken dikkatli olmamız gerekir.

v  Laboratuvar, mutfak, banyoda kullanılan asit ve bazların etkilerinden korunmak için eldiven takılmalı, gözlük kullanılmalıdır.

v  Asit ve bazların kullanımında birbiri ile karıştırılmamalıdır. Özellikle tuz ruhu ve çamaşır suyunu kesinlikle karıştırmamalıyız.

v  Temizlik yapılan ortamın iyice havalandırılmasını sağlamalıyız.

v  Asit ve bazların kullanırken güvenlik işaretlerine dikkat etmeli ambalajında yazan uyarılara uymalıyız.

ASİT YAĞMURLARI

      Fabrika bacalarından, otomobil egzozlarından çıkan zehirli  gazlar (SO₂, NO₂, CO₂) havada yağmur damlaları ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur. Asit yağmurunun pH değeri 5.6 dan küçüktür.

SO₂  +   H₂O   ------->   H₂SO₄   (Sülfürik asit)

NO₂  +   H₂O   ------->   HNO₃     (Nitrik asit)

CO₂  +   H₂O   ------->   H₂CO₃     (Karbonik asit)

Not: CO₂ oluşturduğu karbonik asit diğerlerine göre zayıf bir asittir.
Asit yağmurlarında en zararlı olan SO₂ ve NO₂ dir.
Bu nedenle fosil yakıtlardan en zararsızı doğal gazdır. (Sadece CO₂  ve   H₂O  oluşmaktadır.)

Asit Yağmurlarının Zararları

v  Topraktaki kalsiyum, magnezyum, potasyum elementlerini çözerek toprağın mineral bakımından fakirleştirir.

v  Ormanların kurumasına neden olur.

v  Tarihi binalara ve eserlere zarar verir.

v  Deniz, göl sularına karışarak burada yaşayan canlıları olumsuz etkiler.

v  Araçların ve metal yüzeylerin aşınmasına neden olur.

Asit Yağmurlarının Engellenmesi İçin Yapılabilecekler

v  Fosil yakıtların kullanımı azaltılmalıdır.

v  Fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır.

v  Yeşil alan ve ormanlar artırılmalıdır.

v  Sanayi tesislerine filtre takılmalıdır.

v  Araçların bakımları zamanında yapılmalıdır.

v  Kalorisi düşük yakıtlar yerine doğal gaz kullanılmalıdır.

v  Kışın yaprak dökmeyen ağaçlar tercih edilmelidir.