KALITIM

     Kalıtım biliminin kurucusu Gregor Mendel’dir. Mendel yaptığı çalışmalarda anne ve babada bulunan özelliklerin çocuklara nasıl geçtiğini araştırmıştır. Mendel çalışmalarını bezelyeler üzerinde test etmiştir.

Mendel bezelyelerin;

Ø  Tohum şekli ( buruşuk – düz )

Ø  Tohum rengi ( sarı – yeşil )

Ø  Bitki boyu ( uzun – kısa )

gibi özelliklerin yeni kuşaklara nasıl geçtiğini araştırmıştır.

GEN

       Kalıtsal özellikleri taşıyan kromozom bölgelerine gen denir. Vücudumuzda bulunan özelliklerin her birini anne ve babadan gelen genlerden alırız. Genler baskın ve çekinik gen olmak üzere 2’ye ayrılır.

       Özelliğini her yerde gösteren genlere baskın gen denir. Sadece kendi başına bulunduğunda özelliğini gösterebilen genlere çekinik gen denir. Genler gösterilirken alfabelerdeki harfler kullanılır. Baskın genler büyük harfle (A, B, E gibi), çekinik genler ise küçük harfle (a, b, c gibi) gösterilir.

       Bir canlının anne ve babasından aldığı genler büyüklük yönünden aynı ise canlı bu özellikler bakımından saf (arı) döl yani homozigot yapıya sahiptir. Öreğin AA, BB, EE , aa, bb, ee gibi.Eğer canlı anne ve babadan aldığı genler büyüklük yönünden farklı ise canlı bu özellikler bakımından melez döl yani heterozigot yapıya sahiptir. Örneğin Aa, Bb, Ee gibi.

       Bir canlının genetik özelliklerini gösteren iç görünüşüne genotip denir. Genetik yapısına bağlı olarak çevrenin etkisi ile fiziksel görünüşte ortaya çıkan özelliklere ise fenotip denir.

CANLILARIN GÖSTERDİĞİ ÖZELLİKLER
GENOTİP	FENOTİP
AA	Siyah Gözlü
Aa	Siyah Gözlü
aa	Mavi Gözlü

( Siyah göz mavi göze baskındır.)

KALITSAL HASTALIKLAR

Anne ve babadan geçen hastalıklara kalıtsal hastalıklar denir. Kalıtsal hastalıklardan bazıları şunlardır.

1.      Renk Körlüğü

Ø  X kromozomunda taşınan kalıtsal bir hastalıktır.

Ø  Kırmızı ve Yeşil renkleri ayırt edemezler.

Ø  Erkeklerde taşıyıcı karakter yoktur.

2.      Hemofili Hastalığı

 Ø  X kromozomunda taşınan kalıtsal bir hastalıktır.

 Ø  Kanın pıhtılaşmaması hastalığıdır.

 Ø  Erkeklerde taşıyıcı karakter yoktur.

3.      Orak Hücreli Anemi

     Ø  Normalde alyuvar hücreleri daire şeklindedir, ama bu hastalıkta alyuvarlar orak şeklindedir.

     Ø  Bu insanların alyuvar hücreleri yeteri kadar oksijen taşıyamaz.

4.      Down Sendromu

Ø  Normalde insanlarda 46 tane kromozom bulunur, ama down sendromu hastalarda 1 tane kromozom fazladır.

Ø  Bu tür hastalar bazı fiziksel farklılıklara sahiptir.

İnsanlardaki Vücut ve Eşey Kromozomları

       İnsanlarda 23 çift yani 46 tane kromozom bulunur. Bu kromozomlardan 44 tanesi vücut kromozomu 2 tanesi ise eşey kromozomudur. Eşey kromozomları X ve Y ile ifade edilir. Erkeklerde 44+XY, Bayanlarda ise 44+XX şeklinde ifade edilir. Bayanlarda Y eşey kromozomu bulunmaz. Bundan dolayı anne ile babanın doğacak çocuklarının kız veya erkek olma olasılığı babadan gelen Y kromozomuna bağlıdır ve % 50’dir.

Akraba Evliliğinin Sakıncaları

       Evlenen bireyler arasında eğer kan bağı bulunuyor ise bu evliliğe akraba evliliği denir. Yakın akrabaların kalıtsal yapıları birbirine çok yakın olduğu için kalıtsal hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

       Akraba evliliklerinden kaçınılmalıdır. Eğer akraba evliliği yapılmışsa gebelik dönemi boyunca mutlaka gerekli testler yapılmalıdır.