3. GAZLARDA BASINÇ

    Gazlarda basınç hava hem yerküreye hem de içindeki tüm cisimlere moleküllerinin ağırlığı ve hareketi sebebiyle bir basınç kuvveti uygular. Birim yüzeye etki eden bu kuvvete açık hava basıncı denir.

      Açık hava basıncı İtalyan bilim insanı Toricelli bulmuştur. Toriçelli deniz seviyesinde 0 °C’ de 1 metre yani 100 cm uzunluğundaki cam boruyu tamamen cıva ile doldurulmuştur. Borunun açık olan ağzını kapatarak boruyu ters çevrilmiş ve içi sıvı ile dolu olan çanağı daldırmıştır. Cam buradaki cıva seviyesi azalarak 76 cm de durmuştur. Bu gözlemlere dayanarak Toricelli 0 °C’ de deniz seviyesinde açık hava basıncının 76 cmHg olduğunu ispatlamıştır. Açık hava basıncı P0 ile gösterilir.

       Toriçelli 76 cmHg değerinin 1 atmosfere (atm) eşit olduğunu söylemiştir.

      Toriçelli deneyi daha kalın bir cam boru kullanarak yâda boruyu yan daldırarak tekrarladığında cam borudaki cıva seviyesinin değişmediğini görmüştür.

      Toricelli deneyinde cıva yerine daha kolay bulunabilen su gibi bir sıvının kullanılmamasını nedeni suyun yoğunluğunun civanın yoğunluğundan çok küçük olmasıdır. Eğer Toriçelli deneyinde cıva yerine su kullansaydı yaklaşık olarak 10,5 metrelik bir cam boru kullanması gerekecektir.

            NOT:  Açık hava basıncı deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça azalır.

KAPALI KAPLARDAKİ GAZ BASINCI

      Kapalı bir kabın içerisinde kabın her noktasına uygulanan basınç aynıdır. Gaz basıncına ağırlıktan daha çok gaz moleküllerinin hareketi sebep olur. 

      Kapalı bir kaptaki gaz basıncı kabın hacmine ve sıcaklığına bağlıdır. Sabit bir sıcaklıkta kabın hacmi artırılırsa gaz basıncı azalır. Yani hacim ile kapalı kaptaki gaz basıncı ters orantılıdır. Sabit hacimli kapalı bir kapta sıcaklık artırılırsa basınç artar. Yani sıcaklık ile kapalı kaptaki gaz basıncı doğru orantılıdır.

      Kapalı kaplardaki gaz basıncı manometre ile ölçülür.

SIVILARIN VE GAZLARIN BASINCI İLETMESİ

      Sıvılar ve gazlar basıncı her yönde ve aynı büyüklükte iletirler. Sıvıların ve gazların basıncı her yönde ve aynı büyüklükte iletmesine Pascal Prensibi denir.

      Pascal prensibi teknolojide birçok alanda kullanılmaktadır. Hidrolik fren sistemleri, berber koltukları, emme basma tulumbalar, itfaiye merdivenleri, sıkıştırma sistemleri, su cenderesi, vinçler gibi araçlarda bulunmaktadır.