DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEM

      İnsan vücudundaki bütün organlarım uyum içinde çalışmasını sağlayan sisteme denetleyici ve düzenleyici sistem denir. Denetleyici ve düzenleyici sistem 2’ye ayrılır.

1.      Sinir Sistemi

      Vücudumuzda hareket etme, duyma, düşünme, hafıza, koklama gibi olayları yöneten kısım sinir sistemimizdir. Sinir sistemi vücudumuzun her yerine dağılır. Sinir hücreleri uç uca gelerek vücudumuzu bir ağ gibi sarar. Sinir hücrelerine nöron denir.

      Sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere 2’ye ayrılır.

A.     MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

      Merkezi sinir sisteminde beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanı bulunur.

            a.      Beyin

      Kafatasının içerisinde yer alır. Sağ ve sol olmak üzere iki loptan oluşur. Beyincik ve omurilik soğanı beynin kısmıdır.

Beynin görevleri şunlardır;

Ø  Duyu organlarından gelen bilgileri değerlendirir.

Ø  Kan basıncını ayarlar.

Ø  Vücut sıcaklığını ayarlar.

Ø  Su dengesini düzenler.

Ø  Yürüme, koşma, konuşma gibi istemli olayları yönetir.

Ø  Öğrenme, hafıza ve yönetim merkezidir.

Ø  Düşünme, hayal kurma, acıkma, uyku gibi yaşamsal faaliyetleri yönetir.

         Beyincik: Beynin arka tarafında ve alt kısmında bulunur.

Ø  Vücudun dengesini sağlar.

Ø  El, kol ve bacak hareketlerinin uyum içinde çalışmasını düzenler.

Omurilik Soğanı: Beyin ile Omurilik arasında yer alır. Omurilik soğanının zedelenmesi hayati tehlikelere neden olur.

Ø  Beyin ile omurilik arasında sinir geçişini sağlar.

Ø  İsteğimiz dışı çalışan iç organları kontrol eder.

Ø  Sindirim, Dolaşım, Boşaltım ve Solunum gibi sistemlerin düzenli çalışmasını sağlar.

Ø  Kusma, hapşırma, yutma, çiğneme ve nefes alma gibi olayları yönetir.

             b.      Omurilik

Vücudumuzun sırt kısmında bulunur. Omurganın iç kısmında yer alır.

Ø  İsteğimiz dışı çalışan refleks hareketlerini yönetir.

v  Vücudumuzun dışarıdan gelen tepkilere karşı ani şekilde gösterilen tepkilere refleks denir. Refleksler 2’ye ayrılır.

1.      Doğuştan Gelen Refleksler

2.      Sonradan Kazanılan Refleksler

1.      Doğuştan Kazanılan Refleksler

Bütün insanlarda ortak olarak gözlenen reflekslerdir.

v  Göz bebeğinin loş ışıkta büyümesi, çok ışıkta küçülmesi

v  Eline iğne batan kişinin elini çekmesi

v  Ani durumlarda göz kapağının kapanması

v  Yeni doğan bebeğin annesini emmesi

2.      Sonradan Kazanılan Refleksler

İnsanlarda ortak olarak görülmeyebilir.

v  Araba ve bisiklet sürmek

v  Limon görünce ağzın sulanması

v  Örgü örmek

v  Tik davranışları

v  Müzik aleti kullanma

v  Yüzme ve yazı yazma 


B.     ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ

      Merkezi sinir sisteminden çıkarak vücudun bütün kısımlarına ulaşan sinir sistemine çevresel sinir
sistemi denir.
      Beyin ve Omurilikten çıkan sinirler vücudun bütün kısımlarını dolanır. Bu sinir hücreleri sayesinde
çevremizde meydana gelen değişiklikleri çok hızlı bir şekilde algılarız. Böylece vücudumuzun bütün kısımları
düzenli ve uyumlu bir şekilde çalışır.

      Vücudumuza karşı meydana gelen fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilere uyarı denir. Uyarılar duyu
organlarımızdaki sinirler tarafından algılanır. Uyarıların sinir hücrelerimizde oluşturduğu değişikliklere uyartı
mesajı denir. Uyarıya karşı vücudumuzdaki sinirler cevap verir. Organlarımız ise verilen cevaba karşılık
tepki gösterir.

 2.      İç Salgı Bezleri

      Vücudumuzda gerçekleşen olayların düzenli ve uyum içinde çalışmasını sinir sistemi ve iç salgı bezleri 

birlikte düzenler. İç salgı bezleri vücudumuzu denetlemesi ve düzenlemesi için özel salgılar üretir. Bu 

salgılara hormon adı verilir. Hormonlar kan yolu ile vücudun her yerine taşınır. 

     Sinir sistemi çok hızlı çalışır ve hızlı cevap verir. İç salgı bezleri çok yavaş çalışır ve yavaş cevap verir.
Sinir sistemi kısa süreli, iç salgı bezleri ise uzun süreli çalışır.

             İç salgı bezlerinin hepsi farklı salgılar üretir. Bunları şu şekilde gösterebiliriz.

İÇ SALGI BEZLERİ VE SALGILADIĞI HORMONLAR
SR	İÇ SALGI BEZİ	SALGILADIĞI HORMON
1	HİPOFİZ BEZİ	Büyüme Hormonu
2	TİROİT BEZİ	Tiroksin Hormonu
3	BÖBREK ÜSTÜ BEZİ	Adrenalin-Aldosteron Hormonu
4	PANKREAS BEZİ	İnsülin-Glukagon Hormonu
5	EŞEYSEL BEZLER	Eşeysel Hormonlar

Salgı Bezleri ve Görevleri

1.      Hipofiz Bezi

v  Vücudun büyümesini ve gelişimini düzenler.

v  İç salgı bezlerini etkiler ve hormon üretmelerini sağlar.

v  Hipofiz bezi Büyüme Hormonu salgılar.

v  Büyüme hormonu az salgılanırsa Cücelik, çok salgılanırsa Devlik oluşur.

2.      Tiroit Bezi

v  Vücudumuzun metabolizma hızını düzenler.

v  Tiroit bezi Tiroksin Hormonu salgılar.

v  Tiroksin hormonunun yapısında iyot bulunur.

v  Tiroksin hormonu salgılanmaz ise Guatr Hastalığı ortaya çıkar.

3.      Böbrek Üstü Bezleri

v  Vücudumuzun kendisini savunmasını sağlar.

v  Korku, heyecan, sevinç gibi durumlarda Adrenalin Hormonu salgılar.

v  Kandaki ve hücrelerdeki iyon dengesini sağlamak için Aldosteron Hormonu salgılar.

v  Boşaltım ile ilgili bir görevi yoktur.

4.      Pankreas Bezi

v  Yükselen kan şekerini normal seviyeye düşürmek için İnsülin Hormonunu salgılar.

v  Düşen kan şekerini yükselterek normale getirmek için Glukagon Hormonunu salgılar.

v  Pankreas hem enzim hem de hormon salgıladığı için karma bez olarak adlandırılır.

5.      Eşeysel Bezler

v  Eşeysel bezler erkeklerde testis ve dişilerde ise yumurtalıktır.

v  Testis erkeklerde sperm üretimini sağlar.

v  Yumurtalık ise dişilerde yumurta üretimini sağlar.