DEPREMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

     Yer kabuğunda levha hareketleri sonucu kırılma ve kopmalarla ortaya çıkan enerjinin dalgalar halinde yayılarak yeryüzünde sarsıntılar meydana getirmesine deprem denir.

     Yer altında deprem enerjisinin çıkığı noktaya odak noktası, yeryüzünde odak noktasının tam üzerinde bulunan deprem dalgalarının en kısa yoldan ulaştığı bölgeye merkez üssü (depremin gerçekleştiği yer)denir.

       Yer kabuğunda oluşan kırıklara fay, bu kırığın başlama ve bitme noktası arasındaki mesafeye fay hattı denir.

    Ana depremden önce oluşan depreme öncü deprem,  ana depremden sonra oluşan, ana depremin büyüklüğünü geçmeyen depremlere artçı deprem denir.

      Depremin büyüklüğü ve şiddeti farklı kavramlardır.,

   Depremin büyüklüğü, depremin aletlerle ölçülebilen enerjisinin büyüklüğüdür. Depremin büyüklüğü sismograf adı verilen cihazla ölçülür.

      Depremin Şiddeti, doğrudan bir aletle ölçülemez. Depremin Şiddeti deprem bölgesindeki hasara göre belirlenir. Deprem şiddetinin değerlendirmesinde Mercalli ölçeği kullanılır. Mercalli ölçeği görgü tanıklarının gözlemlerine dayanır.

      Depremlerin oluşumunu, ölçü aletlerini, ölçme yöntemlerini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen ve değerlendiren bilim dalına sismoloji (deprem bilimi) denir.

      Bu alanda çalışan bilim insanlarına ise sismolog (deprem bilimci) denir.

     

    Depremlerin sık oluştuğu, gevşek veya kırık yer altı kuşağına deprem bölgesi denir. Birinci, ikinci, üçüncü,dördüncü ve beşinci derece deprem bölgeleri vardır. Birinci derece deprem bölgesi deprem açısından en riskli bölge iken beşinci derece deprem bölgesi en az riskli bölge olarak kabul edilir.

      Türkiye’nin büyük bir kısmı 1. Dereceden deprem bölgesidir. Aşağıdaki şekilde Türkiyedeki deprem dereceleri gösterilmiştir.

Depremlerin sebepleri şunlardır;

1. Tektonik Depremler: Yerküredeki levhaların birbirine sürtündükleri, birbirini sıkıştırdıkları ya da

birbirini altına girdikleri levha sınırlarında gerçekleşen depremlerdir.

2.  Volkanik Depremler: Ateş kürede bulunan magmanın yeryüzüne çıkışı sırasında oluşan gazların

patlaması sonucu oluşan depremlerdir.

3.  Çöküntü Depremleri: Yer altıdaki boşlukların çökmesi sonucu oluşan depremlerdir.

     

     Depremlerin önceden kesin olarak ne zaman, nerede olacağı bilinememektedir, ama depremi en az zararla atlatma yöntemleri bilinmektedir.

Deprem Öncesi Alınacak Önlemler

1.      Binalar depreme dayanıklı olacak şekilde yapılmalı

2.      Fay hatları üzerine yerleşim merkezleri kurulmamalı

3.      Okulların, iş yerlerinin, ev deprem anında uyulacak bir planı olmalı

4.      Evlerde dolaplar, raflar sabitlenmeli

5.      Devrilecek eşyalar yatağa yakın yere konulmamalı

6.      Gece yatarken oda kapıları açık bırakılmalı, eşyalar çıkışı engelleyecek şekilde yerleştirilmemeli

7.  Kolay ulaşılabilir bir yerde deprem çantası bulundurulmalı. Çantada bir miktar para, enerji veren

yiyecekler, radyo, fener, yedek pil, düdük, ilk yardım malzemeleri, varsa sürekli kullanılması gereken
ilaçlar vb. malzemeler olmalı

8.      İlk yardım konusunda bilgi edinilmeli

Deprem Anında Yapılması Gerekenler

1.      Sakin olunmalı

2.      Sarsıntı anında duvarlara yaklaşılmamalı

3.      Güvenli bir yerde diz çöküp baş ve boyun korunmalı 

4.      Dışarıda ise ağaç ve binalardan uzak durulmalı

5.      Sarsıntı bittiğinde en kısa sürede binalar terk edilmeli

6.      Binadan uzaklaşırken asansör kullanılmamalı

7.      Dışarı çıkıldığında telefon hatları ve trafik meşgul edilmemeli

Deprem Sonrasında Yapılması Gerekenler

1.      Hareket ederken düşebilecek maddelere karşı dikkatli olunmalı

2.      Evden çıkarken gaz vanası, elektrik sigortası ve su vanası kapatılmalı

3.  Deprem öncesi yapılan plana uygun olarak aile bireylerinin buluşma noktasına ulaşılmaya
çalışılmalı

4.      Hasar binalardan uzak durulmalı. Artçı depremlerin olabileceği unutulmamalı

5.      Yetkililerin duyuru ve uyarılarına uyulmalı

      

     Deprem öncesinde alınabilecek önlemler sayesinde depremde meydana gelebilecek can kayıpları en aza indirilir. Deprem anında nasıl davranacağını bilen bir kişi hem kendisinin hem de yakınlarının hayatını kurutabilir.

     Ülkemiz bir deprem ülkesidir. Ülkemizde oluşan depremlerin çoğu Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı gibi iki büyük fayın hareketi sonucu oluşmaktadır. Aşağıdaki haritada deprem bölgeleri görülmektedir. Siz de bulunduğunuz ilin deprem riskini, haritayı inceleyerek tespit edin.